گابیون بندی از مهمترین راهکارها در محکم سازی سازه ها و بستر ها به شمار می رود و شامل توری های قفسه ای شکل با اضلاع شش ضلعی می باشند که درون آن ها را به طور معمول با قلوه سنگ پر می کنند و مورد استفاده قرار می دهند.این روش کاربردهای زیادی دارد که یکی از رایجترین و مهمترین آن ها در بستر سازی رودخانه ها می باشد. گابیون بندی رودخانه از گذشته مرسوم بوده و اولین بار در مصر برای جلوگیری از طغیان رودخانه به کار برده شد.امروزه نیز این روش رواج دارد با این تفاوت که مدرن تر و به روز تر شده و در انواع مختلف با قابلیت های زیاد تولید می شوند.
جنس گابیون مورد استفاده در رودخانه ها
برای گابیون بندی رودخانه می توان از توری هایی که از جنس مفتول گالوانیزه و یا پلاستیک می باشند استفاده نمود. هر دو جنس کاربرد دارند اما دارای تفاوت ها و برتری هایی نیز نسبت به هم می باشند.توری های گالوانیزه مقاوم تر می باشند و دوام و استحکام بسیار زیادی نسبت به انواع پلاستیکی دارند و در عوض توری های پلاستیکی کم هزینه تر و ارزان تر و سبک تر می باشند.
استفاده از انواع مختلف گابیون ها بسته به شرایط منطقه و بودجه و … دارد.این محصولات انعطاف پذیری بالایی دارند و توری فلزی در ابعاد مختلف مکعبی و استوانه ای تولید می شوند و بسیار محکم و ضد زنگ می باشند.به طور کلی گابیون های فلزی بیشترین استفاده را به دلیل دوام و مقاومت زیاد دارند و مناسب ترین نوع آن ها به شمار می روند.
هدف و علت گابیون بندی رودخانه ها
توری های گابیونی نقش بسیار مهمی را در رودخانه ها ایفا می کنند و تاثیر زیادی در جلوگیری از فرسایش و راه اندازی سیل و آسیب به ساکنین اطراف رودخانه ها و پوشش های گیاهی و … دارند.این توری یا سبد ها با کنار هم قرار گرفتن و پر شدن از سنگ ها سازه های بسیار بزرگی را تشکیل می دهند که به عنوان تشک های کف آبراهه ها ، دیوار های محافظ سواحل و موانعی برای جلوگیری از طغیان رودخانه ها و راه افتادن سیل ، موج شکن و جلو گیری از فرسایش کنار رودخانه ای و … به کار برده می شوند.
فرسایش بستر رودخانه ها زمانی که بستر رودخانه شامل خاک های نفوذ ناپذیر و سنگ های سخت باشد به حداقل می رسد و بر عکس در مواقعی که شامل خاک و شن و ماسه های ریز باشد به حداکثر می رسد.به طور کلی فرسایش بستر رودخانه ها به دلیل جریان تند آب امری طبیعی می باشد و این امر موجب می شود تا خاک از محلی که قرار دارد به نقطه ی دیگری حمل شود.
گاها این مسئله مشکل ایجاد نمی کند و امری طبیعی به شمار می رود ، اما در برخی مواقع فرسایش به حدی می رسد که موجب بروز مشکل می شود و این مهم زمانی اتفاق می افتد که بارش های فصلی زیاد می باشد و برف کوهستان ها ذوب می شود و موجب بالا رفتن شدت جریان آب در بستر رودخانه می شود و در نتیجه فرسایش در یک بازه زمانی کوتاه به مقدار زیادی افزایش پیدا می کند.
در این گونه مواقع یکی از راه های پیشگیری از فرسایش گابیون بندی رودخانه می باشد که موجب تقویت دیواره های رودخانه می شود و از خاک در برابر فرسایش جلوگیری می نماید.البته گابیون بندی رودخانه در برخی نکات که فرسایش بیش از حد ، امکان بروز مشکلات را فراهم می نماید طبق اصول و بررسی های مهندسی انجام می شود و در بسیاری از مناطق نیازی به کاربرد این روش نیست و در طول زمان تثبیت دیواره های رودخانه و مستحکم شدن آن ها به طور طبیعی صورت می گیرد و نیازی به گابیون بندی و خارج کردن آن ها از حالت طبیعی نمی باشد.
گابیون بندی محیط اطراف رودخانه
برای ثبات محیط اطراف رودخانه ها و جلوگیری از جابه جا شدن دیواره های آن ها در اثر فرسایش گابیون بندی با استفاده از گابیون مش از بهترین راهکار ها می باشد. در این روش قفس ها از طریق بافتن و جوش دادن سیم ها تولید می شوند و با قرار داده شدن در دیواره های رودخانه ها ، آبراهه ها و دیوارهای مخازن مقاومت آن ها را به میزان زیادی افزایش می دهند و از فرسایش جلوگیری می نمایند.
نکات مهم در گابیون بندی رودخانه
در گابیون بندی رودخانه باید اصول و نکات مهم رعایت شود تا روند کار تمیز و مستحکم و قابل قبول باشد در زیر به برخی از اصول و نکات اشاره می کنیم :
- مصالح یا سنگی که در داخل توری ها ریخته می شود باید مقاوم و دارای کیفیت باشند و به راحتی و تحت فشار آب خورد نشوند و اندازه ی مناسبی داشته باشند.
- در صورت امکان استفاده از یک قاب موجب می شود تا سطوحی صاف و هم تراز چه به صورت عمودی و چه افقی ایجاد شود.
- باید در نظر گرفت که فوندانسیون و زیر ساختی که گابیون بر روی آن واقع می شود حتما هموار و صاف باشد تا بار بتواند به طور گسترده در تمامی قاعده پخش شود و موجب تمرکز تنش در برخی قسمت ها نشود.
- بخش ها و سطحی از رودخانه که گابیون بندی می شود باید پاک سازی شود و عاری از پوشش های گیاهی باشد و همچنین باید از عدم فرونشست آن منطقه اطمینان حاصل شود.
- کوبیدن سطح و کفی که گابیون اجرا می شود تا مقدار زیادی می تواند از نشست زمین در اثر وزن گابیون و عوامل طبیعی دیگر از قبیل بارش جلوگیری نماید و موجب افزایش طول عمر سازه شود.